ဒီနေ့ နိုင်ငံရေးအခင်းအကျင်းမှာ "ကွန်ဖက်ဒရေးရှင်း" နဲ့ "ဖက်ဒရေးရှင်း" ဆိုတဲ့ အသုံးအနှုန်းတွေကို မကြာခဏ တခုအစား တခုသုံးနေကြတယ်၊ အဲဒီအသုံးအနှုန်းတွေရဲ့ အဓိပ္ပာယ်တွေဟာ နိုင်ငံရေးသီအိုရီအရ အတော်ကွဲပြားနေပါတယ်။ ရိုးရှင်းတဲ့ လေ့လာသူအတွက်၊ ဥရောပသမဂ္ဂ၊ ဆွစ်ဇာလန်၊ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုတို့ဟာ တနည်းနည်းနဲ့ "ကွန်ဖက်ဒရေးရှင်း" လို့ ထင်ရနိုင်ပေမယ့်၊ ပိုပြီးနီးကပ်စွာကြည့်ရင် မူလအဓိပ္ပာယ်အရ ကွန်ဖက်ဒရေးရှင်းရဲ့ သဘာဝဟာ ကျွန်တော်တို့ခေတ်မှာ အတော်ပျောက်ကွယ်သွားပြီ ဖြစ်တယ်။ အမှန်တကယ်မှာ ကွန်ဖက်ဒရေးရှင်းဆိုတာ ဘာလဲ? ပြီးတော့ ဘာကြောင့် အဲဒီအိုင်ဒီယာကို ကျွန်တော်တို့ခေတ်မှာ အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဖို့ ခက်နေရတာလဲ?
ဒီမေးခွန်းတွေဟာ နည်းပညာဆိုင်ရာ အင်စတီကျူးရှင်းဒီဇိုင်းတွေကို ကျော်လွန်ပါတယ်။ သူတို့က ပိုနက်နဲတဲ့ စိုးရိမ်မှုတွေကို ထိတွေ့ပါတယ် - နိုင်ငံရေးအသိုင်းအဝိုင်းတွေက ဗဟိုအာဏာကို ဘယ်လောက်အာဏာ အပ်နှင်းသင့်သလဲ၊ သူတို့ရဲ့ သရုပ်သဏ္ဌာန်နဲ့ ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ကို ထိန်းသိမ်းနိုင်ဖို့ ဘယ်လောက်အတိုင်းအတာ လွတ်လပ်ခွင့် လိုအပ်လဲ?
၎င်းရဲ့ ရှေးရိုးပုံစံမှာ၊ ကွန်ဖက်ဒရေးရှင်းဆိုတာ အချုပ်အခြာအာဏာပိုင် နိုင်ငံရေးအသိုင်းအဝိုင်းတွေ - နိုင်ငံတွေ၊ လူမျိုးတွေ၊ ဒါမှမဟုတ် လူတွေရဲ့ သမေ္မာဖွဲ့စည်းမှုတခု ဖြစ်တယ်၊ သူတို့ဟာ တချို့ဘုံရည်ရွယ်ချက်တွေအတွက် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ဖို့ ရွေးချယ်ကြတယ်၊ အထူးသဖြင့် လုံခြုံရေး၊ သံတမန်ရေး၊ ဒါမှမဟုတ် စီးပွားရေးဖလှယ်မှုတွေ ဖြစ်တယ်။ ဒါဟာ ဒီဇိုင်းအားဖြင့်၊ ထိခိုက်လွယ်တဲ့ ဟန်ချက်တခု ဖြစ်တယ် - အဖွဲ့ဝင်တိုင်းက သူတို့ရဲ့ ကိုယ်ပိုင်အချုပ်အခြာအာဏာကို နောက်ဆုံး ဆုံးဖြတ်ခွင့် ထိန်းထားတယ်၊ အဲဒီအချိန်မှာပဲ ဗဟိုအဖွဲ့က အတိုင်းအတာနဲ့ အာဏာမှာ တိုက်ရိုက်ကန့်သတ်ချက်ရှိတယ်။
ကွန်ဖက်ဒရယ်ဝါဒရဲ့ အမှတ်အသားတွေကတော့ -

• ဆုံးဖြတ်ချက်ချမှတ်ခြင်းဟာ သဘောတူညီမှုရယူတယ်၊ မကြာခဏဆိုသလို တညီတညွတ်တည်းဖြစ်တယ်။
• နုတ်ထွက်ခြင်းဟာ ဖြစ်နိုင်တယ် - အမှန်တော့၊ မကြာခဏဆိုသလို တရားဝင်သတ်မှတ်ထားတယ်။
• ဗဟိုက နိုင်ငံသားတွေကို တိုက်ရိုက်အုပ်ချုပ်ခြင်းမရှိဘဲ အဖွဲ့ဝင်ယူနစ်တွေအားဖြင့်သာ လုပ်ဆောင်တယ်။

ဒါကြောင့် ကွန်ဖက်ဒရေးရှင်းဆိုတာ နိုင်ငံတခုမဟုတ်ဘဲ စာချုပ်အခြေခံတဲ့ အသင်းအဖွဲ့တခု ဖြစ်တယ်။ သူ့ရဲ့ အာဏာဟာ လွှဲအပ်ခံထားရတယ်၊ လူအားလုံးဆီက ဆင်းသက်လာတာ မဟုတ်ဘူး၊ ပြီးတော့ သူ့ရဲ့ သဟဇာတဖြစ်မှုဟာ ဥပဒေထက် ယုံကြည်မှုအပေါ်မှာ မှီခိုတယ်။ သူဟာ အနှစ်သာရအားဖြင့် အချုပ်အခြာအာဏာပိုင် တန်းတူတွေကြားမှာ နိုင်ငံရေးမိတ်သဟာယဖြစ်မှု ပုံစံတခု ဖြစ်တယ်။
တကယ့်လက်တွေ့မှာတော့၊ ကွန်ဖက်ဒရေးရှင်းတွေဟာ ကြာကြာမခံကြဘူး။ သမိုင်းက မြိတ်ဖွယ်သာ ဥပမာတွေကို ပေးထားတယ်။ ကွန်ဖက်ဒရေးရှင်း သဘောတူညီချက်တွေအောက်မှာ အစောပိုင်း အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုဟာ အခွန်ကောက်ဖို့ ဒါမှမဟုတ် ဥပဒေတွေကို သက်ရောက်စေမှုရှိဖို့ စွမ်းရည်မရှိခဲ့ဘူး - ဒါဟာ အလွန်အမင်း ဗဟိုချုပ်ကိုင်မှုလျှော့ချတဲ့ စီမ်းသပ်မှုတခု ဖြစ်ပြီး ဒသမနှစ်အတွင်းမှာ ပိုအားကောင်းတဲ့ ဖက်ဒရယ်ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေကို နေရာယူခဲ့တယ်။ ၁၉ ရာစုကျော် ဂျာမန်ကွန်ဖက်ဒရေးရှင်းဟာလည်း အလားတူပဲ သက်တမ်းတိုခဲ့တယ်၊ နောက်ဆုံးမှာ တစည်းတလုံးတည်းဖြစ်တဲ့ နိုင်ငံတခုနဲ့ အစားထိုးခံခဲ့ရတယ်။
ဆွစ်ဇာလန်ကွန်ဖက်ဒရေးရှင်းပင်လျှင်၊ သူ့နမည်က တခြားသဘောရှိသော်လည်း၊ ၁၈၄၈ ခုနှစ်မှာ ကွန်ဖက်ဒရယ်မော်ဒယ်ကို စွန့်လွှတ်ခဲ့ပြီး ခိုင်ခံ့တဲ့ ဖက်ဒရယ်ဒီမိုကရေစီတခုအဖြစ် အသွင်ပြောင်းခဲ့တယ်။ ဒီနေ့မှာ၊ ဆွစ်ဇာလန်ဟာ ကမ္ဘာ့အဗဟိုပြုဆုံး ဖက်ဒရေးရှင်းတွေထဲက တခု ဖြစ်နိုင်ပေမယ့်၊ သူဟာ သီအိုရီအရ ကွန်ဖက်ဒရေးရှင်းတခု မဟုတ်တော့ဘူး။
ဒီပုံစံက သင်ခန်းစာပဲ - ကွန်ဖက်ဒရေးရှင်းတွေ ဖြစ်ပေါ်လာတဲ့နေရာမှာ၊ သူတို့ဟာ ဖျက်သိမ်းခံရတယ် ဒါမှမဟုတ် ဖက်ဒရေးရှင်းတွေအဖြစ် ဆင့်ကဲပြောင်းလဲသွားတယ်။ ဘာကြောင့်လဲ? ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ ဘုံလုပ်ဆောင်မှုတွေရဲ့ စိန်ခေါ်မှုတွေ - စစ်ပွဲ၊ ကုန်သွယ်ရေး၊ ဒါမှမဟုတ် လူဝင်လူထွက်ဖြစ်စေ - အလွတ်သဘောအသင်းအဖွဲ့တွေက ပေးရန်ရုန်းကန်နေရတဲ့ စွမ်းရည်တွေ လိုအပ်လို့ပဲ။
ဒါပေမယ့်လည်း၊ မျက်မှောက်ခေတ် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာဖြစ်စဉ်တွေ ခေတ်မှာ အထူးသဖြင့် ကွန်ဖက်ဒရယ်အိုင်ဒီယာအတွက် ဆက်လက်တည်ရှိနေတဲ့ ဆန္ဒတခု ရှိနေတယ်။ ဥရောပသမဂ္ဂကို စဉ်းစားကြည့်ပါ။ အဲဒါဟာ နိုင်ငံတခုလည်း မဟုတ်သလို သာမန်မဟာမိတ်လည်း မဟုတ်ဘူး။ အဲဒီမှာ ဘုံငွေကြေး၊ ပါလီမန်၊ တရားရုံး၊ နဲ့ ဗျူရိုကရေစီတို့ ရှိတယ်။ အဲဒါဟာ နယ်စပ်တွေကို ဖြတ်ကျော်ပြီး ဥပဒေပြုတယ်၊ ဒါပေမယ့် အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံတွေက နိုင်ငံတော်အချုပ်အခြာအာဏာနဲ့ သရုပ်သဏ္ဌာန်တွေကို ဆက်လက်ထိန်းသိမ်းထားတယ်။
ဥရောပသမဂ္ဂဟာ ကွန်ဖက်ဒရေးရှင်းတခုလား? အချို့က သူဟာ ကွန်ဖက်ဒရေးရှင်းတခုဖြစ်တယ်လို့ ငြင်းခုံကြတယ် - ပိုမိုးဒန်နောက်ပိုင်းကွန်ဖက်ဒရယ်ဝါဒရဲ့ ပုံစံအသစ်တခုပေါ့။ အခြားသူတွေကတော့ အဲဒါကို ဖြစ်ပေါ်လာနေတဲ့ ဖက်ဒရယ်အစီအစဉ်တခုအဖြစ် မြင်ကြတယ်။ ဒါပေမယ့် ပိုကောင်းတဲ့အဖြေကတော့ ဥရောပသမဂ္ဂဟာ တတိယအမျိုးအစားတခုကို သရုပ်ဖော်နေတာဖြစ်တယ် - နိုင်ငံနဲ့ မဟာမိတ်အဖွဲ့ကြား မျဉ်းတွေကို ဝါးမွှေးသွားစေတဲ့ နိုင်ငံအထက်လွန်နိုင်ငံရေးအဖွဲ့တခုပေါ့။ အဲဒါဟာ ရှေးဟောင်းမေးခွန်းတခုအတွက် လက်တွေ့ကျတဲ့ အဖြေတခု ဖြစ်ပါတယ် - အသိုင်းအဝိုင်းတွေဟာ သူတို့ကိုယ်သူတို့ အလျော့မပေးဘဲ နက်နက်ရှိုင်းရှိုင်း ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်နိုင်တာ ဘယ်လိုလဲ?
ရှုပ်ထွေးမှုဟာ နိုင်ငံရေးအသုံးအနှုန်းတွေက နိုင်ငံရေးလက်တွေ့မှာ လိုက်မမီလို့ ဖြစ်ပေါ်လာတာပါ။ "ကွန်ဖက်ဒရေးရှင်း" ဆိုတာ တခါက သီးခြားဥပဒေဆိုင်ရာ စီစဉ်မှုတခုကို ဆိုလိုခဲ့တယ်။ ဒီနေ့မှာတော့၊ အဲဒါကို မကြာခဏ စံနှုန်းအရ သုံးကြတယ်၊ လျော့ရဲတဲ့ ပေါင်းစည်းမှု၊ အပြန်အလှန်လေးစားမှု၊ နဲ့ ဒေသခံကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ကို နှစ်သက်ကြောင်း ဖော်ပြဖို့ပေါ့။
ဒီနေ့မှာ ကွန်ဖက်ဒရယ်ဝါဒရဲ့ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ သဘောတူညီထားတဲ့ အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုချက် မရှိပါဘူး။ ပြီးတော့ ဒါဟာ သင့်တော်မယ်ထင်တယ်။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ အဲဒီအသုံးအနှုန်းဟာ ဖော်ပြချက်တခုထက် နိုင်ငံရေးရည်မှန်းချက်တခု - လွှမ်းမိုးမှုမရှိတဲ့ စည်းလုံးမှု၊ ချမှတ်တာထက် မျှဝေထားတဲ့ အာဏာ အမြင်တခု ပိုဖြစ်လာလို့ပါပဲ။
ဒါပေမယ့် ရည်မှန်းချက်တွေဟာ ပုံစံတွေ မဟုတ်ပါဘူး။ ငြိမ်းချမ်းရေးတည်ဆောက်သူတွေက ပဋိပက္ခဖြစ်ပွားနေတဲ့ ဒေသတွေမှာ ကွန်ဖက်ဒရယ်အစီအစဉ်တွေကို အဆိုပြုတဲ့အခါ၊ ဒါမှမဟုတ် ခွဲထွက်ရေးလှုပ်ရှားမှုတွေက လွတ်လပ်ရေးအတွက် တောင်းဆိုချက်တွေကို ပျော့ပျောင်းစေဖို့ အဲဒီအသုံးအနှုန်းကို သုံးတဲ့အခါ၊ သူတို့ ဘာဆိုလိုတယ်ဆိုတာ အမြဲတမ်း ရှင်းလင်းတာမဟုတ်ဘူး။ ရည်မှန်းချက်က ဘုံအုပ်ချုပ်မှုလား? ပြိုင်တူအချုပ်အခြာအာဏာလား? အတင်းအကျပ်မပါဘဲ ညှိနှိုင်းဆောင်ရွက်မှုလား?
မိမိတို့ မေးရမှာကတော့ - နိုင်ငံရေးအသိုင်းအဝိုင်းတွေဟာ အင်အားသုံးတာမဟုတ်ဘဲ ရွေးချယ်မှုအားဖြင့် ဘယ်လောက်အတိုင်းအတာအထိ တွဲဖက်ထားနိုင်သလဲ? ပြီးတော့ အပြန်အလှန်မှီခိုရတာ မရှောင်လွှဲနိုင်တဲ့ ကမ္ဘာမှာ စစ်မှန်တဲ့ ကိုယ်ပိုင်လွတ်လပ်ခွင့်ဆိုတာ ဘယ်လိုပုံသဏ္ဌာန်နဲ့ တူသလဲ?
ဒါမှမဟုတ် နိုင်ငံရေးအစီအစဉ်တခုဟာ ကွန်ဖက်ဒရေးရှင်းတခုဟုတ်မဟုတ် မေးတာကို ရပ်လိုက်ပြီး ကွန်ဖက်ဒရယ်ယုတ္တိကို ဘယ်လောက် ပါဝင်သလဲ စတင်မေးသင့်တယ်။ စက်တရမ်းတခုကို စိတ်ကူးကြည့်ပါ -

• တဘက်မှာ၊ တစုံတခုစနစ်ရှိတဲ့နိုင်ငံ၊ အာဏာအားလုံးက ဗဟိုက စီးဆင်းတယ်။
• အခြားတဘက်မှာ၊ ကွန်ဖက်ဒရေးရှင်း၊ အာဏာအားလုံးက အစိတ်အပိုင်းတွေမှာ ဆက်ရှိနေတယ်။
• ကြားမှာ၊ အစီအစဉ်တွေ အမျိုးမျိုး - ဖက်ဒရေးရှင်းတွေ၊ သမဂ္ဂတွေ၊ ညွန့်ပေါင်းတွေ - တိုင်းက စည်းလုံးမှုနဲ့ ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ကို နည်းလမ်းမျိုးစုံနဲ့ ချိန်ညှိထားတယ်။

ဒါကြောင့်၊ ကွန်ဖက်ဒရယ်ဝါဒဆိုတာ သတ်မှတ်ထားတဲ့ မော်ဒယ်တခုမဟုတ်ဘဲ ကိုယ်ကျင့်တရားနဲ့ နိုင်ငံရေးအိုင်ဒီယာတခု ဖြစ်တယ် - သီးခြားအသိုင်းအဝိုင်းတွေရဲ့ ဂုဏ်သိက္ခာကို လေးစားရင်း ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုရဲ့ ကောင်းကျိုးတွေကို လက်ခံတဲ့ အုပ်ချုပ်မှုအတွက် တိုက်တွန်းချက်တခုပေါ့။ နိုင်ငံရေးစည်းလုံးညီညွတ်မှုဟာ ချမှတ်ရမယ့်အရာမဟုတ်ဘဲ ရရှိရမယ့်အရာဖြစ်တယ်ဆိုတာ သတိပေးတယ်။
အာဏာရှင်ဗဟိုဝါဒနဲ့ ခွဲထွက်ရေးဝါဒဖြစ်တဲ့ အစိတ်စိတ်အမွှာမွှာဖြစ်ခြင်းတွေက ဘုံကောင်းကျိုးကို ခြိမ်းခြောက်နေတဲ့ အချိန်မှာ၊ ကွန်ဖက်ဒရယ်ဝါဒရဲ့ စိတ်ဓာတ် - သူ့ရဲ့ နှိမ့်ချမှု၊ အပြန်အလှန်အသိအမှတ်ပြုမှုကို ကတိကဝတ်ပြုမှုတို့ဟာ သူ့ရဲ့ အင်စတီကျူးရှင်းပုံစံထက် ပိုမိုတန်ဖိုးရှိနိုင်ပါတယ်။

"ဖက်ဒရယ်စနစ်" လို့ ပြောတဲ့အခါ ဘာကို ဆိုလိုတာလဲ? အဲဒါဟာ ရှင်းလင်းစွာ သတ်မှတ်ထားတဲ့ နိုင်ငံရေးဖွဲ့စည်းပုံတခုလား၊ ဒါမှမဟုတ် မတူကွဲပြားတဲ့ လူ့အဖွဲ့အစည်းတွေကြားက အမျိုးမျိုးသော မျှော်လင့်ချက်တွေနဲ့ ကြောက်ရွံ့မှုတွေကို ထင်ဟပ်ပြီး အဓိပ္ပာယ်ပေါင်းများစွာ ဆောင်တဲ့ သဘောတရားတခုလား? "ဖက်ဒရယ်စနစ်" ဆိုတဲ့ စကားလုံးဟာ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေဆိုင်ရာ ဆွေးနွေးမှုတွေ၊ ငြိမ်းချမ်းရေးညှိနှိုင်းမှုတွေနဲ့ မတူကွဲပြားမှုကို စီမံခန့်ခွဲခြင်းအကြောင်း ဆွေးနွေးမှုတွေထဲမှာ ပဲ့တင်ထပ်နေပေမယ့်၊ အခင်းအကျင်းနဲ့ ကိုယ်စီရည်မှန်းချက်တွေပေါ် မူတည်ပြီး အဲဒီရဲ့ ဖွင့်ဆိုမှုတွေက ရွေ့လျားနေတာပါ။

ခေတ်သစ်နိုင်ငံရေးအခင်းအကျင်းမှာ ဖက်ဒရယ်စနစ်ကို နားလည်ခဲ့ကြပြီး အသုံးချခဲ့ကြတဲ့ အမျိုးမျိုးသော နည်းလမ်းတွေကို ခဏတာ စဉ်းစားကြည့်ပါ။

အချို့အတွက်၊ ဖက်ဒရယ်စနစ်ရဲ့ အနှစ်သာရဟာ အစိုးရအဆင့်မတူတဲ့အလွှာတွေကြား အာဏာခွဲဝေမှုမှာ တည်ရှိတယ်။ ဒါဟာ ဗဟိုအစိုးရ ဒါမှမဟုတ် ဖက်ဒရယ်အစိုးရနဲ့ ဒေသအလိုက်ယူနစ်တွေကြား အာဏာကို ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေဆိုင်ရာ ခွဲခြားထားမှုအပေါ် အလေးပေးတဲ့ ရှေးရိုးအင်စတီကျူးရှင်းဆိုင်ရာ အမြင်ဖြစ်တယ်။ ဥပမာ ပြည်နယ်တွေ၊ စီရင်စုတွေ၊ ဒါမှမဟုတ် ဒေသတွေရှိသမျှပေါ့။ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုက ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေအရ ဝါရှင်တန်ဒီစီနဲ့ တစ်ဖက်က တစ်ခုချင်းပြည်နယ်တွေအတွက် အာဏာတွေကို ရှင်းလင်းစွာသတ်မှတ်ထားပြီး ဖက်ဒရယ်စနစ်လက်စွဲစာအုပ်ဥပမာတခုအဖြစ် အသုံးဝင်နေတယ်။ အလားတူပဲ၊ ဂျာမနီရဲ့ လန်ဒါတွေဟာ ပညာရေး၊ ရဲလုပ်ငန်း၊ နဲ့ ယဉ်ကျေးမှုလိုနေရာတွေမှာ အရေးပါတဲ့ အာဏာကို ထိန်းသိမ်းထားတယ်။ ဖက်ဒရယ်စနစ်ရဲ့ ဒီနားလည်မှုဟာ အခြေခံအားဖြင့် ဥပဒေရေးရာနဲ့ အင်စတီကျူးရှင်းဆိုင်ရာ အာမခံချက်တွေနဲ့ ဆိုင်တယ်။ အစိုးရကြီးရဲ့ တဖက်သတ်အဆင့်က တခြားသူတွေကို တဖက်သတ်လွှမ်းမိုးနိုင်တာမျိုး မရှိစေနိုင်ဖို့၊ ခွဲစိတ်ဝေမျှထားတဲ့ အချုပ်အခြာအာဏာမှာ အမြစ်တွယ်ထားတဲ့ စစ်ဆေးမှုနဲ့ ချိန်ညှိမှုစနစ်တခု ဖန်တီးဖို့ဖြစ်တယ်။

ဒါပေမယ့်၊ အလွန်ကွဲပြားတဲ့ လူ့အဖွဲ့အစည်းတွေမှာ၊ ဖက်ဒရယ်စနစ်ဟာ နောက်ထပ်အရေးကြီးတဲ့ အဓိပ္ပာယ်တခုကို ရရှိလာတယ်။ စုံလင်ကွဲပြားမှုကို ကာကွယ်ထိန်းသိမ်းခြင်းပေါ့။ ဒီနေရာမှာ၊ နိုင်ငံရေးဖွဲ့စည်းပုံဟာ တခုတည်းသော နိုင်ငံရေးစနစ်အတွင်း လူမျိုးရေး၊ ဘာသာစကား၊ ဒါမှမဟုတ် ယဉ်ကျေးမှုကွဲပြားမှုတွေကို စီမံခန့်ခွဲဖို့ အရေးပါတဲ့ ကိရိယာတခုအဖြစ် မြင်တယ်။ ဥပမာ၊ အိန္ဒိယဟာ သူ့ရဲ့ ကျယ်ပြန့်တဲ့ ဘာသာစကားနဲ့ ယဉ်ကျေးမှုတွေကို ထည့်သွင်းစဉ်းစားဖို့ ပြည်နယ်တွေကို အများအားဖြင့် ဘာသာစကားလိုင်းတွေအတိုင်း ဖွဲ့စည်းထားတယ်။ ဘယ်လ်ဂျီယံလည်း သူ့ရဲ့ သီးခြားဘာသာစကားအုပ်စုတွေကို ထင်ဟပ်စေဖို့ ဒေသတွေနဲ့ အသိုင်းအဝိုင်းတွေအဖြစ် ဘာသာစကားအခြေခံပြီး ဖွဲ့စည်းထားတယ်။ ဘယ်လ်ဂျီယံအတွက်တော့ ဒတ်ချ်၊ ပြင်သစ် နဲ့ ဂျာမန်စကားပြောသူတွေလိုပေါ့။ ဒီရှုထောင့်မှာ၊ ဖက်ဒရယ်စနစ်ဟာ သာမညတော်ရုံ အာဏာခွဲဝေမှုအကြောင်းထပ်ပိုသွားပါတယ်။ အတူတကွယှဉ်တွဲနေထိုင်မှုရဲ့ လက်တွေ့လုပ်ငန်းအကြောင်း ပိုဖြစ်တယ်။ ကြီးမားတဲ့ ပြည်ထောင်စုအတွင်း သူတို့ရဲ့ ထူးခြားတဲ့ သရုပ်သဏ္ဌာန်တွေကို ထိန်းသိမ်းဖို့ အုပ်စုမတူတဲ့သူတွေကို ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့် တစုံတရာတိုင်းတာ ပေးခြင်းဖြစ်တယ်။

တတိယအမြင်တခုကတော့ ဖက်ဒရယ်စနစ်ကို အာဏာရှင်ဆန်မှုဆန့်ကျင်ရေး အကာအကွယ်အဖြစ် မြင်တယ်။ ဒီနားလည်မှုဟာ နိုင်ငံရေးလွတ်လပ်ခွင့်အတွက် စိုးရိမ်မှုအပေါ် အမြစ်တွယ်နေပြီး ဗဟိုချုပ်ကိုင်မှုလျော့ချခြင်းကို ဗဟိုချုပ်ကိုင်ထားတဲ့ အာဏာက ဖိစီးချုပ်ချယ်မှု ဒါမှမဟုတ် ဖိနှိပ်မှုပုံစံဖြစ်လာနိုင်တဲ့ အလားအလာကို စစ်ဆေးဖို့ နည်းလမ်းတခုအဖြစ် မြင်တယ်။ အားကောင်းတဲ့ ကန်တွန်လွတ်လပ်ရေးရှိတဲ့ ဆွစ်ဇာလန်ဟာ ဒီအမြင်ကို သရုပ်ဖော်ပြတယ်။ ဒေသခံကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ကို နိုင်ငံတော်ကနေ အလွန်အကျွံထိန်းကွပ် သက်ရောက်စေမှုဖြစ်နိုင်တာကို မဖြစ်အောင် ဖက်ဒရယ်ကို ကာကွယ်ရေးအဖြစ် တန်ဖိုးထားတယ်။ နိုင်ဂျီးရီးယား ဖက်ဒရယ်ဖွဲ့စည်းပုံမှာ သီအိုရီအရ ရည်ရွယ်ချက်ကတော့ ယေဘုယျအားဖြင့် အာဏာကို လူ့အသိုင်းအဝိုင်းများစွာတို့တွင် ဖြန့်ဝေခြင်းဖြင့် တမျိုးက တခြားမျိုးပေါ် လွှမ်းမိုးမှုကို တားဆီးဖို့ ဖြစ်တယ်။ ဒီချဉ်းကပ်နည်းက ဖက်ဒရယ်စနစ်ကို လွတ်လပ်မှုအတွက် အကာအကွယ်အဖြစ် မီးမောင်းထိုးပြပြီး၊ အာဏာရဲ့ အန္တရာယ်ရှိတဲ့ စုစည်းမှုကို တားဆီးဖို့ အာဏာကို ဖြန့်ကျက်ထားဖို့ ကြိုးစားတယ်။

ဖယ်ကြဉ်ခံရတဲ့ ဒါမှမဟုတ် ဖိနှိပ်ခံအုပ်စုတွေအတွက်၊ အထူးသဖြင့် ကိုလိုနီလွန်ခေတ် ဒါမှမဟုတ် ပဋိပက္ခသက်ရောက်ခံရတဲ့ ဒေသတွေမှာ၊ ဖက်ဒရယ်စနစ်ဟာ နိုင်ငံရေးကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်နဲ့ ကိုယ်ပိုင်ပြဌာန်းခွင့်ကို ကိုယ်စားပြုနိုင်တယ်။ ဒီနေရာမှာ၊ အဲဒါဟာ အုပ်ချုပ်ရေးဖွဲ့စည်းပုံသက်သက်မဟုတ်ဘဲ အသိုင်းအဝိုင်းတွေက သူတို့ရဲ့ ကိုယ်ပိုင်ကိစ္စရပ်တွေကို ထိန်းချုပ်ဖို့နဲ့ သူတို့ရဲ့ နိုင်ငံရေးဂုဏ်သိက္ခာကို ပြန်လည်ရယူဖို့ မျှော်လင့်နေတဲ့ မူဘောင်တခု ဖြစ်တယ်။ အီသီယိုးပီးယားရဲ့ လူမျိုးရေးဖက်ဒရယ်စနစ်ဟာ၊ (အနည်းဆုံး သီအိုရီအရတော့) လူမျိုးစုတွေရဲ့ ကိုယ်ပိုင်ပြဌာန်းခွင့်ကို အသိအမှတ်ပြု ဖော်ပြမှတ်တမ်းတင်ထားပေမယ့်၊ လက်တွေ့အကောင်အထည်ဖော်မှုဟာ ဆန့်ကျင်ဘက်အနေနဲ့ တခါတလေမှာ အခြေအနေအသစ်တွေကို ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့တာလည်းရှိတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံက ဌာနေလူမျိုးအများအပြားဟာ ဗမာလူမျိုးကြီးစိုးတဲ့ ဗဟိုနိုင်ငံတော်ကနေ ကျွန်မှုလွတ်မြောက်ရေးလမ်းကြောင်းအဖြစ် ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရရှိဖို့ ဖက်ဒရယ်စနစ်ကို ကြာရှည်စွာ တောင်းဆိုခဲ့ကြတယ်။ ဒါဟာ လွတ်မြောက်ရေးစီမံကိန်းအဖြစ် ဖက်ဒရယ်စနစ်ကို ရှုမြင်မှုလည်းဖြစ်တယ်။ ရှင်သန်ရေးနဲ့ မိမိတို့ အုပ်စုရဲ့ စုပေါင်းသရုပ်သဏ္ဌာန်ထိန်းချုပ်မှု မြှင့်တင်ရေးအတွက် နည်းလမ်းတခုပေါ့။

သူ့ရဲ့ ဖွဲ့စည်းပုံဆိုင်ရာ ဒါမှမဟုတ် အကာအကွယ်ပေးရေးအခန်းကဏ္ဍတွေကို ကျော်လွန်ပြီး၊ အချို့က ဖက်ဒရယ်စနစ်ကိုယ်တိုင်သည် အသက်ဝင်စွာနဲ့ ဒီမိုကရေစီစမ်းသပ်မှုတခုအဖြစ် မြင်ကြတယ်။ ဒီအမြင်မှာ၊ ဖက်ဒရယ်စနစ်ဟာ ကြားနေပုံစံတခု မဟုတ်ဘဲ ဒေသဆိုင်ရာယူနစ်တွေက အိုင်ဒီယာအသစ်တွေ၊ မူဝါဒတွေ၊ နဲ့ အုပ်ချုပ်ရေးပုံစံတွေကို စမ်းသပ်နိုင်တဲ့ အသက်ဝင်နေတဲ့ နိုင်ငံရေးဓာတ်ခွဲခန်းတခု ဖြစ်တယ်။ အခြားသူတွေကို သူတို့ရဲ့ အောင်မြင်မှုနဲ့ ကျရှုံးမှုတွေကနေ သင်ယူခွင့်ပေးတယ်။ သာဓကပြောရရင်၊ ကနေဒါရဲ့ ပြည်နယ်တွေဟာ ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှုနဲ့ ပညာရေးကို ချဉ်းကပ်ပုံမတူတဲ့နည်းတွေ ချမှတ်ဖို့ လွတ်လပ်ခွင့်ရှိတယ်။ စပိန်ရဲ့ ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရ အသိုင်းအဝိုင်းတွေဖြစ်တဲ့ ကက်တလိုးနီးယားနဲ့ ဘက်စ်ကာဒေသတွေလိုနေရာတွေမှာလည်း သီးခြားအုပ်ချုပ်ရေးပုံစံတွေကို စမ်းသပ်ကြည့်ကြတယ်။ ဒီအမြင်က ဖက်ဒရယ်စနစ်ရဲ့ ဗဟုဝါဒကို အားပေးမြှင့်တင်နိုင်မှု၊ ဆန်းသစ်တီထွင်မှုကို အားပေးတဲ့စွမ်းရည်၊ နဲ့ နိုင်ငံရေးစနစ်ရဲ့ လိုက်လျောညီထွေဖြစ်အောင်လုပ်မှု မြှင့်တင်နိုင်စွမ်းကို ဆန်းစစ်ဖို့ အလေးပေးတယ်။

အားနည်းတဲ့ ဒါမှမဟုတ် အသွင်ကူးပြောင်းနေတဲ့ နိုင်ငံတွေမှာ၊ ဖက်ဒရယ်စနစ်ဟာ မကြာခဏ အခက်ခဲကြီးကြီးမားမား ကြုံရတတ်တယ်။ ဒါပေမယ့် ဒီအတွက်ကြောင့်လည်း အရေးအကြီးဆုံး အခန်းကဏ္ဍ ဖြစ်လာလေ့ရှိတယ်။ ညှိနှိုင်းထားတဲ့ ငြိမ်းချမ်းရေးနဲ့ ရှုပ်ထွေးနက်နဲတဲ့ ယုံကြည်မှုတွေဟာ ဝေဝါးနေတတ်တယ်။ ပဋိပက္ခကြောင့် အလွန်ကွဲပြားနေတဲ့ လူ့အဖွဲ့အစည်းတွေမှာ၊ ဖက်ဒရယ်စနစ်ဟာ စံပြဖွဲ့စည်းပုံတွေအကြောင်း  ဆရာကြီးဝါဒဆန်ဆန် ပြောနေတာထက် ကွဲကွာနေတဲ့ အုပ်စုတွေကြား ယုံကြည်မှုတည်ဆောက်ပြီးထိန်းသိမ်းခြင်းရဲ့ စိတ်ရှည်ဖို့လိုတဲ့ လုပ်ငန်းစဉ်ဖြစ်ဖို့ပိုများတယ်။ ဘော့စနီးယားနဲ့ ဟာဇီဂိုဗီနာရဲ့ စစ်လွန်ကာလရှုပ်ထွေးတဲ့ ဖက်ဒရယ်စနစ်ဟာ ထင်ရှားတဲ့ဥပမာတခု ဖြစ်ပြီး သူ့ရဲ့ လူမျိုးရေးအုပ်စုတွေကြား ငြိမ်းချမ်းရေးထိန်းသိမ်းဖို့ အတိအလင်း ဒီဇိုင်းဆွဲထားတာ ဖြစ်တယ်။ အီရတ်မှာလည်း၊ ကာ့ဒ်ဒေသဆိုင်ရာ ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ဟာ နှစ်ပေါင်းများစွာ ဗဟိုကြီးစိုးမှုနဲ့ ပဋိပက္ခတွေနောက်ပိုင်း ဖန်တီးထားတဲ့ အာဏာခွဲဝေရေး သဘောတူညီချက်ရဲ့ အဓိကအစိတ်အပိုင်းတခု ဖြစ်တယ်။ ဒီအခြေအနေတွေမှာ၊ ဖက်ဒရယ်စနစ်ဟာ အခြေခံအားဖြင့် ငြိမ်းချမ်းရေးတည်ဆောက်မှုအတွက် ကိရိယာတခု ဖြစ်တယ်။ ကွဲအက်နေတဲ့ လူ့အဖွဲ့အစည်းကို အတူတကွထိန်းထားဖို့ မူဘောင်တခုပေါ့။ ဒါပေမယ့် အလွန်ဆိုးရွားတဲ့အခြေအနေ ထိန်းမနိုင်သိမ်းမရဖြစ်လာမှ အမျိုးသားနိုင်ငံအိပ်မက်ကနေ ဖက်ဒရယ်လမ်းပေါ်ပြောင်းလာတဲ့ အစိုးရနဲ့ နိုင်ငံတွေဟာ အလုပ်မဖြစ်တာလည်း များတတ်တယ်။ ဘာလို့လည်းဆို ဆေးကုဖို့အချိန်လွန်မှ ဆေးရုံရောက်သလိုပါပဲ။

နောက်ဆုံးအနေနဲ့၊ ဖက်ဒရယ်စနစ်ကို သဘောတူညီမှုတခု ဒါမှမဟုတ် အလုပ်ခွဲဝေမှုတခုအဖြစ် ရိုးရိုးမြင်တာထက် ကွဲပြားခြားနားမှုတွေကြားကနေ စည်းလုံးညီညွတ်မှုကို ပဓာနထားတဲ့ ကိုယ်ကျင့်တရားဆိုင်ရာ မျှော်မှန်းချက်တခုအဖြစ်ရှုမြင်တဲ့ ရည်မှန်းချက်ဝါဒီရှုထောင့်လည်း ရှိပါတယ်။ ဒီရှုထောင့်အရ ဖက်ဒရယ်စနစ်ဟာ အတင်းအကျပ်ညီညွတ်စေတာမဟုတ်ဘဲ အပြန်အလှန်မှီခိုနေရတာကို အသိအမှတ်ပြုတာအားဖြင့် စည်းလုံးညီညွတ်မှု ဖန်တီးတဲ့နည်းလမ်းတခုဖြစ်ပြီး၊ ဒေသန္တရသရုပ်သဏ္ဌာန်တွေနဲ့ ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ကို နက်နက်ရှိုင်းရှိုင်း လေးစားတာ ဖြစ်တယ်။ ဥရောပသမဂ္ဂဟာ ဖယ်ဒရေးရှင်းအပြည့်မဟုတ်သော်လည်း၊ ဒီစံနမူနာရဲ့ အစိတ်အပိုင်းတွေကို သရုပ်ဖော်ထားပြီး၊ ကွဲပြားတဲ့ နိုင်ငံတွေကြားမှာ အချုပ်အခြာအာဏာ ပေါင်းစုခြင်းနဲ့ စုပေါင်းငြိမ်းချမ်းရေးနဲ့ သာယာဝပြောရေးဆိုင်ရာ ကတိကဝတ်ကို ကိုယ်စားပြုတယ်။ ဒါဟာ ဖက်ဒရယ်စနစ်ကို နက်နက်ရှိုင်းရှိုင်း ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုဆိုင်ရာ စီမံကိန်းတခုအဖြစ် ဆွေးနွေးချက်တွေ ရှိနေတယ်။ အချင်းချင်း အပြန်အလှန်ဆက်စပ်နေတဲ့ ကမ္ဘာမှာ မတူညီတဲ့ ဘဝနေထိုင်မှုပုံစံတွေကို လေးစားရင်း အတူတကွ အလုပ်လုပ်ဖို့ လိုအပ်တယ်ဆိုတာ အသိအမှတ်ပြုတာလည်းဖြစ်တယ်။

ကြည့်ပါ။ အစိုးရအဆင့်ဆင့်ရှိတဲ့ စနစ်တခုဆိုတဲ့ သာမညနားလည်မှုထက်ကျော်လွန်ပြီး၊ ဘာကြောင့် ဖက်ဒရယ်စနစ်ဟာ လူအမျိုးမျိုးအတွက် အဓိပ္ပာယ်အမျိုးမျိုးရှိနေရတာလဲ၊ ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ သူဟာ တခုတည်းသော၊ သတ်မှတ်ထားတဲ့ သဘောတရားမဟုတ်ဘဲ မတူညီတဲ့ ရည်မှန်းချက်တွေကို သရုပ်ဖော်နိုင်တဲ့ နိုင်ငံရေးပုံစံတခု ဖြစ်လို့ပါ။ အချို့အတွက်၊ သူဟာ ဖြန့်ကြက်ထားတဲ့ အာဏာအားဖြင့် လွှမ်းမိုးမှုမှ လွတ်လပ်ခွင့်အကြောင်း ဖြစ်တယ်။ တခြားသူတွေအတွက်၊ သူဟာ တန်ဖိုးထားတဲ့ သရုပ်သဏ္ဌာန်တွေနဲ့ ဘဝနေထိုင်မှုပုံစံတွေကို ကာကွယ်ခြင်းအကြောင်း ဖြစ်တယ်။ အချို့အတွက်တော့၊ သူဟာ ရှုပ်ထွေးတဲ့၊ ကွဲပြားတဲ့ လူ့အဖွဲ့အစည်းတွေကို အုပ်ချုပ်ဖို့ လက်တွေ့ကျတဲ့နည်းလမ်း ဖြစ်ပါတယ်။ တခြားသူတွေအတွက်၊ အဲဒါဟာ ကွဲပြားခြားနားမှုကို အသိအမှတ်ပြုရင်း ဘုံရည်ရွယ်ချက်အတွက် ရုန်းကန်ကြိုးပမ်းတဲ့ အတူတကွ နေထိုင်ဖို့ရာ စံနမူနာတခု ဖြစ်တယ်။ သင့်ရဲ့ ထိုးထွင်းသိမြင်မှုဟာ နက်နက်ရှိုင်းရှိုင်း အမှန်တရားတခုကို ဖော်ပြတယ်။ ဖက်ဒရယ်စနစ်ဆိုတာ တစုံတဦးက သတ်မှတ်ချက်ပေးတဲ့ တစုံတခုမဟုတ်ဘူး။ အဲဒါဟာ ရှုထောင့်စုံချဉ်းကပ်နိုင်တဲ့သဘာဝတွေနဲ့ နိုင်ငံရေးဝေါဟာရ၊ နိုင်ငံရေးဘာသာစကားတခုဖြစ်ပြီး လူ့အဖွဲ့အစည်းတိုင်းမှာ မတူညီတဲ့ပုံစံတွေနဲ့ ပြောဆိုကြတယ်။ သူ့ရဲ့ထူးခြားတဲ့ ကြောက်ရွံ့မှုတွေ၊ သမိုင်းနဲ့ချီတဲ့ အိပ်မက်တွေ၊ နဲ့ ရှုပ်ထွေးတဲ့ သမိုင်းကြောင်းတွေနဲ့ ပုံဖော်ထားတာဖြစ်တယ်။ ဖက်ဒရယ်စနစ်ကို နားလည်ဖို့ဆိုတာ သူ့ရဲ့ အင်စတီကျူးရှင်းဆိုင်ရာ ယန္တရားတွေကို အပေါ်ယံ ဘယ်လိုဖွဲ့စည်းမလဲဆိုတာ သိတာထက်ပိုပါတယ်။ သူဟာ သီးခြားအချိန်နဲ့ နေရာမှာ ဖော်ဆောင်မယ့် တန်ဖိုးတွေနဲ့ ရည်ရွယ်ချက်တွေကို ခွဲခြားသိမြင်ဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။